ترجمه خطبه 234 نهج البلاغه

علل تفاوت ها ميان انسان ها

علّت تفاوت هاى ميان مردم، گوناگونى سرشت آنان است، زيرا آدميان در آغاز، تركيبى از خاك شور و شيرين، سخت و نرم، بودند. پس آنان به ميزان نزديك بودن خاكشان با هم، نزديك و به اندازه دورى آن از هم دور و متفاوتند.⁽¹⁾ يكى زيبا روى و كم خرد، و ديگرى بلند قامت و كم همّت، يكى زشت روى و نيكوكار، ديگرى كوتاه قامت⁽²⁾ و خوش فكر، يكى پاك سرشت و بد اخلاق، ديگرى خوش قلب و آشفته عقل، و آن ديگرى سخنورى دل آگاه است.⁽³⁾

1. اشاره به علم یوژنیکس Eugenics (نژاد شناسی) و علم اتنولوژی Ethnology (نژاد شناسی)
2. اشاره به علم مرفولوژی Morphology (شکل شناسی) و فیزیونومی Physiognomy (قیافه شناسی)
3. این خطبه، بسیاری از مشکلات علمی نسبت به پیدایش نژاد ها و تفاوت های روانی و جسمی انسان ها را برطرف می سازد، و شبهات مربوط به عدل الهی را پاسخ می دهد که تفاوت ها، علل و عوامل طبیعی داشته و به انتخاب و اختیار و نوع تغذیه و شرائط جغرافیایی محیط زیست ارتباط دارد.