ترجمه خطبه 86 نهج البلاغه

من خطبة له (علیه السلام) و فيها بيان صفات الحق جلّ جلاله، ثم عِظَة الناس بالتقوى و المشورة: قَدْ عَلِمَ السَّرَائِرَ وَ خَبَرَ الضَّمَائِرَ لَهُ الْإِحَاطَةُ بِكُلِّ شَيْ‏ءٍ وَ الْغَلَبَةُ لِكُلِّ شَيْ‏ءٍ وَ الْقُوَّةُ عَلَى كُلِّ شَيْ‏ءٍ. فَلْيَعْمَلِ الْعَامِلُ مِنْكُمْ فِي أَيَّامِ مَهَلِهِ قَبْلَ إِرْهَاقِ أَجَلِهِ وَ فِي فَرَاغِهِ قَبْلَ أَوَانِ شُغُلِهِ وَ فِي مُتَنَفَّسِهِ قَبْلَ أَنْ يُؤْخَذَ بِكَظَمِهِ وَ لْيُمَهِّدْ لِنَفْسِهِ وَ قَدَمِهِ وَ لْيَتَزَوَّدْ مِنْ دَارِ ظَعْنِهِ لِدَارِ إِقَامَتِهِ. عِبَادَ اللَّهِ إِنَّ أَنْصَحَ النَّاسِ لِنَفْسِهِ أَطْوَعُهُمْ لِرَبِّهِ وَ إِنَّ أَغَشَّهُمْ لِنَفْسِهِ أَعْصَاهُمْ لِرَبِّهِ وَ الْمَغْبُونُ مَنْ غَبَنَ نَفْسَهُ وَ الْمَغْبُوطُ مَنْ سَلِمَ لَهُ دِينُهُ وَ السَّعِيدُ مَنْ وُعِظَ بِغَيْرِهِ وَ الشَّقِيُّ مَنِ انْخَدَعَ لِهَوَاهُ وَ غُرُورِهِ وَ اعْلَمُوا أَنَّ يَسِيرَ الرِّيَاءِ شِرْكٌ وَ مُجَالَسَةَ أَهْلِ الْهَوَى مَنْسَاةٌ لِلْإِيمَانِ وَ مَحْضَرَةٌ لِلشَّيْطَانِ جَانِبُوا الْكَذِبَ فَإِنَّهُ مُجَانِبٌ لِلْإِيمَانِ الصَّادِقُ عَلَى شَفَا مَنْجَاةٍ وَ كَرَامَةٍ وَ الْكَاذِبُ عَلَى شَرَفِ مَه...

ترجمه: محمد دشتی (ره)

من خطبة له (علیه السلام) و فيها بيان صفات الحق جلّ جلاله، ثم عِظَة الناس بالتقوى و المشورة

1. علم الهى

خدا به تمام اسرار نهان آگاه و از باطن همه با خبر است، به همه چيز احاطه دارد، و بر همه چيز غالب و پيروز، و بر همه چيز تواناست.

2. پندهاى ارزشمند

هر كس از شما در روزگارانى كه مهلت دارد به اعمال نيكو بپردازد پيش از آن كه مرگ فرا رسد، و در ايّام فراغت پاك باشد، پيش از آن كه گرفتار شود، و در ايّام رهايى نيكوكار باشد، پيش از آن كه مرگ گلوگاه او را بفشارد، پس براى خود و جايى كه مى ‏رود آماده باشد، و در اين دنيا كه محل كوچ كردن است براى منزلگاه ابدى، توشه‏ اى بردارد.

3. ياد آورى ارزش هاى اخلاقى

اى بندگان خدا، آن كس كه نسبت به خود خير خواهى او بيشتر است، در برابر خدا، از همه كس فرمانبردارتر است. و آن كس كه خويشتن را بيشتر مى فريبد، نزد خدا گناه كارترين انسان ها است، زيانكار واقعى كسى است كه خود را بفريبد. و آن كس مورد غبطه است و بر او رشك مى برند كه دين او سالم باشد. سعادتمند كسى است كه از زندگى ديگران عبرت آموزد، و شقاوتمند كسى است كه فريب هوا و هوس ها را بخورد.

آگاه باشيد رياكارى و تظاهر، هر چند اندك باشد شرك است، و همنشينى با هوا پرستان ايمان را به دست فراموشى مى سپارد، و شيطان را حاضر مى كند. از دروغ بر كنار باشيد كه با ايمان فاصله دارد. راستگو در راه نجات و بزرگوارى است، اما دروغگو بر لب پرتگاه هلاك و خوارى است.

حسد نورزيد كه حسد ايمان را چونان آتشى كه هيزم را خاكستر كند، نابود مى سازد. با يكديگر دشمنى و كينه توزى نداشته باشيد كه نابود كننده هر چيزى است. بدانيد كه آرزوهاى دور و دراز عقل را غافل و ياد خدا را به فراموشى مى سپارد. آرزوهاى ناروا را دروغ انگاريد كه آرزوها فريبنده اند و صاحبش فريب خورده.

پس اى مردم خدا را پروا كنيد، براى حفظ قرآن، كه از شما خواسته، و حقوقى كه نزد شما سپرده است، پس همانا خداى سبحان شما را بيهوده نيافريد، و به حال خود وا نگذاشت، و در گمراهى و كورى رها نساخته است، كردارتان را بيان فرموده، و از اعمال شما با خبر است و سر آمد زندگى شما را مشخّص كرد.

و «كتابى بر شما نازل كرد كه روشنگر همه چيز است» پيامبرش را مدّتى در ميان شما قرار داد تا براى او و شما، دين را به اكمال رساند، و آنچه در قرآن نازل شد و مايه رضاى الهى است تحقّق بخشد. و با زبان پيامبرش، كارهاى خوشايند و ناخوشايند، بايدها و نبايدها را ابلاغ كرد، و اوامر و نواهى را آموزش داد، و راه عذر را بر شما بست و حجّت را تمام كرد. پيش از كيفر، شما را تهديد كرد، و از عذاب هاى سختى كه در پيش روى داريد ترساند.

پس باز مانده ايّام خويش را دريابيد، و صبر و بردبارى در برابر ناروايى ها پيشه كنيد، چرا كه عمر باقى مانده برابر روزهاى زيادى كه به غفلت گذرانديد و روى گردان از پندها بوديد، بسيار كم است. به خودش بيش از اندازه آزادى ندهيد، كه شما را به ستمگرى مى كشاند، و با نفس سازشكارى و سستى روا مداريد كه ناگهان در درون گناه سقوط مى كنيد.

اعتقادی اخلاقی 
ترجمه ها

لطفاً برای انتخاب یک ترجمه، برروی نام مترجم کلیک کنید.

به اسرار آگاه است و از رازهاى درون باخبر. بر هر چيز احاطه دارد و بر هر چيز غلبه دارد و بر هر كار تواناست.

بر هر يك از شماست، كه براى خدا كارى كند، در روزهايى كه فرصتى هست پيش از ناگهان فرا رسيدن اجلش و در زمان آسودگى، پيش از گرفتار شدنش و به هنگامى كه نفس تواند كشيد، پيش از بند آمدن نفسش. و بايد كه خويشتن مهيا دارد و جاى پاى استوار سازد و توشه ‏اى برگيرد از آنجا، كه سراى كوچيدن اوست براى سرايى، كه جايگاه اقامت اوست.


پس اى مردم، از خدا بترسيد و آنسان كه شما را به حفظ كتاب خود فرمان داده در حفظ آن بكوشيد و حقوقى را كه در ميان شما به وديعت نهاده رعايت كنيد. زيرا خداوند سبحان، شما را به عبث نيافريده و بى هدف وانگذاشته و در نادانى و نابينايى رها نساخته است. آنچه را بايد به انجام رسانيد معلوم كرده و به كردارتان آگاه است و مدت عمر شما معين كرده است.
براى شما كتابى نازل كرده است كه بيان دارنده هر چيزى است. پيامبر خود را چندان در ميان شما زيستن داد تا دين خود را براى او و براى شما بدان گونه كه در كتاب خود نازل كرده و خود مى پسنديد، به كمال رسانيد و، بر زبان او هر كارى را كه خوش مى داشت يا ناخوش و آنچه را كه بايد كرد و نبايد كرد، به شما ابلاغ نمود.
جاى عذرى برايتان باقى نگذاشت و حجت خود بر شما تمام كرد و وعيد و تهديد خود بر شما عرضه داشت و شما را از عذاب سختى كه در پيش روى شماست بترسانيد.
پس باقى مانده عمر را دريابيد و نفسهاى خود را در اين روزهاى بازپسين به شكيبايى واداريد. زيرا زمان، زمان اندكى است، در برابر روزهايى كه در غفلت گذرانيده ايد و از موعظه اعراض كرده ايد. به نفسهاى خود رخصت مدهيد، كه اين رخصتها، شما را به راههاى ستم پيشگان مى برند و با نفسهاى خود نرمش به خرج مدهيد، كه اين نرمشها شما را به معصيت مى كشانند.


اى بندگان خدا، آن كسى كه نيكخواه ترين مردم است نسبت به خود فرمانبردارترين آنهاست از خداوند و آنكه به خود خيانت ورزد بيشتر از ديگران معصيت او كند و بيشتر از همه خود را فريب داده است. فريب خورده كسى است كه خود را بفريبد.
بر كسى بايد رشك برد كه دينش سالم مانده باشد و خوشبخت كسى است كه از ديگران پند گيرد و شور بخت و شقى آن كه فريب هوا و غرور خود خورد.
بدانيد كه رياكارى هر چند اندك بود شرك است و همنشينى با اهل هوا و هوس ايمان را به فراموشى سپارد و چنان مجلسى، مجلس شيطان است.
از دروغ حذر كنيد كه دروغ از ايمان دور است. راستگو بر آستانه نجات و كرامت است و دروغگو بر پرتگاه سرنگونى و خوارى.
حسد مورزيد كه حسد ايمان را مى خورد آنسان كه آتش، هيزم را.
با يكديگر دشمنى مكنيد كه دشمنى هر خير و بركتى را تباه مى كند. و خدا را از ياد مى برد.
پس به آرزوها كه موجب سبكى عقل و فراموشى ياد خداست ميدان مدهيد كه اين خود گونه اى فريب است و كسى كه چنان كند، فريب خورده است.

به نهانها آگاه است، و از انديشه ‏ها با خبر است، به هر چيزى احاطه دارد، و بر هر چيزى غالب است، و بر همه چيز تواناست.

كوشش كننده از شما در ايام مهلت بكوشد پيش از آنكه مرگ او را دريابد، و در وقت فراغت قبل از اينكه گرفتار شود، و در زمانى كه راه نفس باز است و هنوز گلويش را نفشرده ‏اند. آدمى بايد براى آسايش فردا و ثبات قدم سفره طاعت آماده كند، و از سراى رفتنى براى خانه اقامت توشه بردارد.


خدا را خدا را در نظر گيريد اى بندگان خدا در قرآنش كه رعايت آن را به شما دستور داده، و در آنچه از حقوق خود پيش شما امانت نهاده، كه خداوند شما را بى هدف نيافريده، و مهمل رها نكرده، و در جهالت و كور دلى وانگذاشته.
اعمال شما را به خير و شر نام و نشان نهاده، و آگاه به كردار شماست، و مدّت اقامت شما را در دنيا معين نموده، و كتابش را به عنوان بيان كننده حقايق بر شما نازل كرده، و براى هدايت شما مدت زمانى پيامبرش را در دنيا زندگى داده، تا آنكه دينش را براى او و شما در آنچه در قرآن فرستاده كامل كرد، دينى كه آن را پسنديده، و به زبان پيامبرش اعمال محبوب و مكروه و نواهى و اوامرش را به شما رساند، و براى شما جاى عذرى نگذاشت، و بر شما اتمام حجت كرد، و تهديد به عذابش را پيش فرستاد، و شما را از عذاب شديد پيش رويتان ترساند.
بنا بر اين باقى مانده عمر را در يابيد، و در اين باقى مانده خود را به شكيبايى واداريد، كه اين باقى مانده عمر در برابر روزهاى زيادى كه از شما در غفلت و رويگردانى از موعظه گذشت اندك است. نفس هاى خود را مجال ندهيد كه اين مجال دادنها شما را به راه ستمكاران خواهد برد، و سستى نورزيد كه اين سستى شما را به معصيت درخواهد آورد.


اى بندگان خدا، خير خواه ترين مردم نسبت به خود كسى است كه پروردگارش را بيشتر بندگى كند.
و گول زننده ترين مردم نسبت به خويش كسى است كه خدا را بيشتر معصيت كند. و فريب خورده شخصى است كه ضرر به خود روا دارد.
و آن كه بر او غبطه خورند كسى است كه دينش سالم بماند.
و سعادتمند انسانى است كه از ديگرى پند گيرد. و بدبخت آدمى است كه از هواى نفس و غرور خود گول بخورد.
بدانيد كه اندك ريا شرك است. و همنشينى با هوا پرستان عامل فراموشى ايمان و حضور شيطان در زندگى است.
از دروغ دور شويد، كه دروغ از ايمان دور است. راستگو بر لبه نجات و كرامت قرار دارد. و دروغگو مشرف به افتادن و تباهى در خوارى است.
به هم حسد نورزيد، زيرا حسد ايمان را مى خورد چون آتش كه هيزم خشك را مى خورد.
و با هم دشمنى ننماييد، زيرا عداوت باعث زوال خير و بركت است.
بدانيد كه آرزو عقل را به اشتباه مى اندازد، و ياد خدا را فراموشى مى دهد. پس آرزو را محقق مسازيد كه فريبنده است، و صاحبش فريب خورده.

به رازها داناست و بر درونها بيناست. بر هر چيز احاطه دارد و چيره است، و بر هر چيز تواناست. پس از شما آن را كه پرواى كار است، وظيفه خود بگزارد، در روزهايى كه فرصتى دارد، پيش از آنكه مرگ او را به حال خود نگذارد. روزهايى كه آسوده خاطر است، و زمان دل‏ مشغولى او نرسيده، روزهايى كه دم تواند برآورد، و گلويش نتاسيده، و بايد كه خود را براى رسيدن -بدان جهان- آماده دارد، و از جاى كوچ براى جاى ماندن توشه بردارد.


پس اى مردم خدا را خدا را بپاييد، و در آنچه از كتاب خود شما را نگاهبان كرده و حقوقى كه نزد شما به وديعت سپرده -وظيفه امانت را رعايت نماييد-. كه خداى سبحان شما را بيهوده نيافريده و رها نگذاشته، و در نادانى و كوريتان نداشته. چه به شما گفته است چه بايدتان كرد، و آموخته است كه چه خدمتى تان بايد آورد، و نبشته است كه تومار زندگيتان را كى خواهد سپرد.
و قرآن را كه بيان دارنده هر چيز است بر شما فرو فرستاد، و پيامبر خويش را روزگارى ميان شما زندگانى داد، تا با آيه ها كه در كتاب خود نازل فرمود دينى را كه پسنديد، براى او و شما كامل نمود، و به زبان او به شما خبر داد كه چه را مى پسندد و چه او را خوش نيايد، از چه باز مى دارد و كردن چه كار را فرمايد. چندان كه راه عذر را بر شما ببست، و حجّتى گرفت كه -از آن نتوانيد رست-. پيك تهديد را به سوى شما پيش راند، و از كيفر سختى كه پيش رو داريد بترساند.
پس، در اين چند روز كه زنده ايد، گذشته را جبران كنيد، و خود را به شكيبايى ورزيدن و سختى ديدن خوى دهيد. كه اين روزها برابر روزهايى كه در غفلت بوديد -فراوان- خود را رخصت مدهيد، مبادا رخصتها شما را به راه ستمكاران برد. و درون را چون برون سازيد تا نفاق، بلايى بر سرتان نياورد، و پرده شما را ندرد.


بندگان خدا، فرمانبردارترين مردم از خداوند، خيرخواه ترين آنان براى خويش است،
و خيانتكارترين آنان به خود، كسى است كه در نافرمانى خدا از همه پيش است.
فريفته، آن كه خود را بفريباند، و رشك برده آن كه دينش براى وى بى آسيب ماند.
خوشبخت كسى است كه از -آنچه بر- جز او -رود- پند گيرد. و بدبخت آن كس كه فريب هواى نفس خويش پذيرد.
بدانيد كه اندك ريا شرك است و همنشينى پيروان هوا فراموش كردن ايمان، و جاى حاضر شدن شيطان.
از دروغ دورى گزينيد كه از ايمان به دور است -و چراغ او بى نور-. راستگو بر كنگره هاى رستگارى و بزرگوارى است و دروغگو كناره مغاك و خوارى.
بر هم حسد مبريد كه حسد ايمان را مى خورد -چنانكه آتش هيزم را-.  
و با يكديگر دشمنى مكنيد كه آن پيوند خويشاوندى را مى برد.
و بدانيد كه آرزوهاى نفسانى خرد را به غفلت وادارد، و ياد خدا را به فراموشى سپارد. پس آرزوى نفسانى را دروغزن دانيد كه -آنچه خواهد- فريب است و اميد بيهوده، و خداوند آرزو فريفته است -و در خواب غفلت غنوده-.

(1) خداوند متعال دانا به نهانيها است و آگاه از انديشه ‏ها (ى در دلها) بهر چيز احاطه دارد (بكلّى و جزئى اشياء تسلّط دارد) و بر هر چيز غلبه و توانائى دارد،
(2) پس بايد عمل كننده از شما بعمل بپردازد (خوشنودى خدا و رسول را بدست آورد) در روزهايى كه مهلت دارد پيش‏ از آنكه مرگ بزودى او را دريابد و در وقتى كه فرصت بدست او است پيش از آنكه (بهول و وحشت قبر و قيامت) دوچار گردد، و در زمانيكه راه نفس كشيدن او باز است پيش از آنكه بند آيد (بميرد) و بايد براى آسايش خود و استوارى قدمش كار نيكو انجام دهد (فرمان خدا و رسول را ببرد تا روز رستخيز آسوده بوده پايش بر صراط نلغزد) و بايد از سراى كوچ كردن خود (دنيا) براى جايگاه هميشگى (آخرت) توشه بردارد (كه توشه آنجا را جز از اين سرا نبرند).


(3) بندگان خدا از خدا بترسيد در آنچه در كتاب خود (قرآن) محافظت و رعايت آنرا بشما امر فرموده (در قرآن تدبّر و تأمّل كنيد) و در آنچه از حقوق خويش نزد شما وديعه و امانت نهاده (از اوامر و نواهى او پيروى نمائيد) زيرا خداوند سبحان شما را بيهوده نيافريده و مهمل و بيكار رها نكرده و شما را در نادانى و كورى (گمراهى) وا نگذاشته است،
(4) اعمال شما را معلوم نموده (راه خير و شرّ و طاعت و معصيت را بشما نشان داده) و به كردار (نيك و بد و كوچك و بزرگ و نهان و آشكار) شما دانا است و مدّت عمر و زندگى شما را معيّن كرده، و بر شما كتاب (قرآن كريم) را برهان بر هر چيزى فرستاده است (اوامر و نواهى خويش را در آن بيان فرموده) و روزگارى پيغمبرش را در ميان شما زنده نگاه داشته تا آنكه دين خود را بآنچه در كتاب خويش فرو فرستاده براى پيغمبر و شما كامل ساخت، دينى كه مورد پسند او است (اكمل اديان است)،
(5) و به زبان آن حضرت آنچه دوست داشت از اعمال نيكو و آنچه كراهت داشت از كردار زشت و نواهى و اوامر خود را بشما ابلاغ نمود، و جاى عذر براى شما باقى نگذاشت و حجّت را بر شما تمام كرد، و شما را از عذاب تهديد نمود، پيش از آنكه قيامت بر پا شود، و ترسانيد پيش از رسيدن عذاب سخت،
(6) پس (از خواب غفلت بيدار شويد، و) بقيّه عمر خود را دريابيد (بطلب رضاى خدا مشغول گرديد) و در روزهاى باقى مانده از عمر شكيبائى پيش گيريد (از معصيت و نافرمانى خود را باز داريد) زيرا اين روزهاى باقى مانده (كه ممكن است بتدارك از دست رفته ها صرف شود) كم است در مقابل روزهاى بسيارى كه از شما در غفلت و رو گردانيدن از موعظه و پند مى باشد،
(7) و نفسهاى (سركش) خود را فرصت ندهيد (معصيت را آسان نپنداريد) كه اين فرصتها شما را به راههاى ستمكاران مى برد (از رفتار آنها پيروى خواهيد نمود) و (در هيچ امرى) سهل انگار نباشيد كه سهل انگارى ناگاه شما را بر معصيت در آورد.


(8) بندگان خدا، پند دهنده ترين مردم بخود كسى است كه پروردگارش را بيشتر اطاعت و بندگى نمايد (زيرا مقصود پند دهنده نفع رساندن بديگرى است و بزرگترين نفعها بدست آوردن سعادت هميشگى است و تحصيل آن مستلزم طاعت و فرمانبردارى از حقّ تعالى، پس هر كس پروردگارش را بيشتر عبادت و بندگى نمايد بيشتر سعادت بدست آورد و كسيكه بيشتر سعادت بدست آرد بيشتر از پند دهندگان خود را پند داده است)
و فريب دهنده ترين مردم خود را كسى است كه بيشتر از آنها پروردگارش را معصيت و نافرمانى كند (زيرا مقصود هر فريب دهنده اى زيان رساندن بديگرى است و بزرگترين زيانها بدست آوردن بيچارگى هميشگى است و يافتن آن مستلزم معصيت و نافرمانبردارى است، پس هر كس پروردگارش را از ديگران بيشتر معصيت كند، بيشتر بيچارگى بدست آورده و كسيرا كه بيشتر بيچارگى فرا گيرد، بيشتر از فريب دهندگان خود را فريب داده است).
(9) و فريب خورده كسى است كه زيان بخود روا دارد (خود را هلاك و تباه نموده كارى كند كه مستوجب عذاب الهىّ گردد) و خرسند و خوشحال كسى است كه دين او به سلامت باشد (بر وفق احكام الهيّه رفتار كند تا ديگران باو غبطه برده مقام او را آرزو كنند) و خوشبخت كسى است كه از ديگر كسان پند گيرد (در راه نيكوكاران قدم نهاده از كردار زشت بد كاران دورى نمايد) و بد بخت كسى است كه از خواهش نفس و نادرستيهاى خويش فريب خورد (از هواى نفس پيروى كرده از خطر آن غافل گردد)
(10) و بدانيد اندك رئاء و خود نمائى (در عبادت و بندگى) شرك است (زيرا هر كه در عبادت خدا غيرى را در نظر گيرد، البتّه او را شريك خدا دانسته)
و همنشينى با هوا پرستان (معصيت كاران) باعث فراموشى ايمان و حضور شيطان است (زيرا بر اثر غفلت از ذكر خدا و ياد آخرت نور ايمان از دل گناهكاران بيرون مى رود و شيطان براى اضلال و گمراهى در مجالشان حاضر ميشود، و به فرموده پيغمبر اكرم: «المرء على دين خليله و قرينه يعنى مرد پيرو دين و آئين دوست و همنشين خود مى باشد» نشست و برخاست با هوا پرستان در شخص تأثير خواهد نمود)
(11) از دروغ دورى كنيد كه آن از ايمان دور است (زيرا ايمان مجمع فضايلى است كه از جمله آنها راستى است و دروغ از جمله رذائل و صفات ناپسنديده مى باشد، و به اين جهت ميان آن با ايمان تباين و جدائى است) راستگو مشرف به نجات و رهائى (از عذاب) و رستگارى است، و دروغگو بر جاى بلندى است كه نزديك به افتادن در گودال هلاكت و ذلّت و خوارى است،
(12) و بر يكديگر حسد نبريد (زوال مقام ديگرى را آرزومند نباشيد) زيرا حسد ايمان را مى خورد (مضمحلّ و نابود مى نمايد) چنانكه آتش هيزم را مى خورد (سوزانده و خاكستر ميكند) و با همديگر دشمنى نكنيد، زيرا دشمنى باعث (قطع رحم و) زوال هر خير و بركتى است (مانند تيغ كه مو را از سر زائل مى گرداند)
(13) و بدانيد كه آرزو موجب بغلط و اشتباه انداختن عقل و فراموشى از ذكر خدا مى گردد، پس (با ياد مرگ و هول و وحشت روز رستخيز) آرزو را دروغ انگاريد، زيرا آرزو فريب دهنده است (به چيزى كه حقيقتى ندارد) و آرزومند فريب خورده است.

خداوند از درون همه کس آگاه است و باطن همه انسانها را آزموده و از آن با خبر است، به هر چيزى احاطه دارد و بر همه اشيا غالب و پيروز است و به هر کارى قدرت دارد.

آن کس که اهل عمل است، بايد در مدّتى که مهلت دارد عمل کند، پيش از آنکه اجلش فرا رسد (و فرصتها از دست برود) و در ايّام فراغتش پيش از آنکه گرفتار شود تلاش کند و در روزگار آسودگى، قبل از آنکه راه گلو بسته شود (و قدرت نفس کشيدن را از دست دهد)، کوشش نمايد و براى خويشتن و آينده اش چيزى آماده کند، و زاد و توشه اى از سرايى که بايد از آن کوچ کند، براى سراى ابدى برگيرد.


اى مردم! خدا را، خدا را در نظر آريد! در آنچه حفظ آن را درباره کتاب خود، از شما خواسته است و حقوقى را که نزد شما به وديعت گذارده است; زيرا خداوند شما را عبث و بيهوده نيافريده و مهمل نگذاشته و در جهل و نابينايى رها ننموده است; بلکه وظايف شما را دقيقاً تعيين فرموده و اعمال شما را مى داند و سرآمد عمرتان را مقرّر داشته است.
خداوند کتاب (قرآن) را بر شما نازل کرده است، که بيانگر همه چيز است (و تمام امورى که به هدايت و سعادت و نجات انسانها مربوط است در آن بيان شده) و پيامبرش را، آن مقدار در ميان شما عمر داده که براى او و شما آيينى را که مورد رضاى اوست و در کتاب آسمانى اش نازل کرده، کامل نمايد و بر زبان پيامبرش اعمالى که محبوب، يا ناخوش داشته، به شما رسانيده و نواهى و اوامرش را بيان کرده و به اين ترتيب، راه عذر را بر شما بسته و حجّت را تمام نموده و اعلام خطر کرده و پيش از فرا رسيدن عذاب شديد، شما را انذار نموده و بيم داده است.
حال که چنين است (و فرصت ها با سرعت مى گذرد) باقيمانده عمر خويش را دريابيد و به خاطر آن صبر و استقامت پيشه کنيد! (زيرا باقيمانده عمر) در برابر ايّام زيادى که از شما به غفلت گذشته است و به پند و موعظه توجّه نشده، بسيار کم است. و به خود، بيش از حدّ، آزادى (در استفاده کردن از مباحات) ندهيد، که استفاده افراطى از مباح و آزادى، شما را در طريق ظالمان قرار خواهد داد و (نسبت به خود يا ديگران) ظاهر سازى و فريب کارى نکنيد، که شما را به معصيت مى کشاند.


اى بندگان خدا! آنها که خالصانه تر و خيرخواهانه تر، با خود برخورد مى کنند، از همه در برابر پروردگار مطيع ترند و کسى که از همه بيشتر خود را مى فريبد، از همه بيشتر مرتکب معصيت پروردگار مى شود و مغبون واقعى کسى است که خويشتن را مغبون سازد و کسى مورد غبطه خواهد بود، که دينش سالم بماند.
و سعادتمند آن کس است که از سرنوشت ديگران پند و اندرز گيرد و شقاوتمند و محروم از سعادت کسى است که فريب هوا و هوس و غرور خويش را بخورد.
آگاه باشيد! رياکارى هر چند کم باشد، شرک است و همنشينى با هواپرستان ايمان را از انسان دور مى کند و شيطان را به حضور مى کشاند. از دروغ برکنار باشيد، چرا که دروغ از ايمان برکنار است.
راستگو بر ساحل نجات و کرامت است، امّا دروغگو بر لب پرتگاهِ هلاکت و پستى است و حسد نورزيد که حسد ايمان را نابود مى کند، آن گونه که آتش هيزم را مى خورد و خاکستر مى سازد و کينه يکديگر را در دل نگيريد که خير و برکت را از ميان مى برد.
و بدانيد آرزوهاى دور و دراز، خِرد را به غفلت (از واقعيّت ها) وا مى دارد و ياد خدا را به فراموشى مى سپارد; بنابراين، به آرزوها اعتنا نکنيد، که فريبنده است و صاحبش فريب خورده.