ترجمه حکمت 164 نهج البلاغه

و فرمود (ع): هر كه حق كسى را ادا كند كه او حقش را ادا نكرده، خود را بنده او ساخته.

و آن حضرت فرمود: كسى كه حق كسى را رعايت كند كه حق وى را رعايت نمى نمايد هر آينه او را بندگى كرده.

[و فرمود:] آن كه حق كسى را گزارد كه حقش را به جا نيارد، به بندگى او اعتراف دارد.

امام عليه السّلام (در نيكى به آن كه شايسته نيست) فرموده است:

هر كه بجا آورد حقّ كسيرا كه او حقّش را بجا نمى آورد (احترام كند كسيرا كه او در باره اش احترام نمى نمايد) او را بندگى نموده است (زيرا بندگى فروتنى است در باره كسيكه بدون خواستن پاداش اعتراف به عظمت و بزرگى او شود پس احترام بكسيكه سود و زيانى ندارد مانند عبادت و بندگى او است، و چون در بعضى از جاها احترام كردن ستوده شده پس منظور امام عليه السّلام از اين فرمايش اينست كه شخص در احترام از حدّ تجاوز نكند يا كسيرا كه شايسته نيست بزرگ نداند چنانكه در وصيّت خود بامام حسن عليه السّلام فرمود: «احمل نفسك من أخيك عند صرمه على الصّلة» تا آنجا كه فرمود: «و إيّاك أن تضع ذلك فى غير موضعه أو أن تفعله بغير أهله»، براى ترجمه و شرح آن بجزء پنجم اواخر نامه سى و يكم مراجعه شود. و در نسخه ابن ابى الحديد «فقد عبّده» بتشديد باء ضبط شده يعنى كسيكه بجا آورد حقّ كسيرا كه او حقّش را بجا نمى آورد او را بنده خويش گردانيده، زيرا در بجا آوردن حقّ او پاداشى در نظر نگرفته است بلكه خواسته باو احسان و نيكى كند).

امام(عليه السلام) فرمود: هر كس حق كسى را ادا كند كه او حقش را ادا نمى كند وى را برده خود ساخته است.