ترجمه خطبه 102 نهج البلاغه

1. وصف روز قيامت

قيامت روزى است كه خداوند همه انسان هاى گذشته و آينده را براى رسيدگى دقيق حساب و رسيدن به پاداش اعمال، گرد آورد، همه فروتنانه به پاخيزند، عرق از سر و رويشان و كنار دهانشان جارى است، و زمين زير پايشان لرزان است، نيكو حال ترين آنان كسى است كه جاى گذاشتن دو پايش را پيدا كند يا جايى براى آسوده ماندن بيابد.⁽¹⁾

2. خبر از آينده خونين بصره و رزم مجاهدانى پيروز

فتنه هايى چون تاريكى شب كه نيرويى نمى تواند برابر آن بايستد، و كسى نتواند پرچمهاى آن را پايين كشد، به سوى شما مى آيد چونان شترى كه مهار شده و جهاز بر پشت آن نهاده و ساربان آن را كشانده و به سرعت مى راند. فتنه جويان كسانى هستند كه ضربات آنها شديد و غارتگرى آنان اندك است.

مردمى با آنان جهاد مى كنند كه در چشم متكبّران خوار و در روى زمين گمنام و در آسمان ها معروفند. در اين هنگام، واى بر تو اى بصره از سپاهى كه نشانه خشم و انتقام الهى است، بى گرد و غبار و صدايى به تو حمله خواهند كرد⁽²⁾ و چه زود ساكنانت به مرگ سرخ و گرسنگى غبار آلود دچار مى گردند.⁽³⁾

1. نفیِ نظریّه فَتالیزم Fatalism (جبر عملی)
2. می توان فراز های آخر را، به غوّاصان رزمنده ایران تفسیر کرد که، زیرِ آب، بی هیچ گَرد و غبار و صدایی، به بصره حمله کردند.
3. ((اغبر)) غبار آلود، که چهره ها از شدّت گرسنگی بی رنگ و غبار آلود می نمایند.